Het oude vliegveld Welschap anno eeuwwisseling

Onze Noord-Brabantse vliegbasis Eindhoven heeft de laatste decennia op allerlei vlakken grote veranderingen doorgemaakt. Tot en met de jaren tachtig was de gehele infrastructuur van het militaire vliegveld gericht op operaties met jachtvliegtuigen. Dit zou in de jaren negentig helemaal gaan veranderen. Met de verdwijning van de jachtvliegtuigen, en de komst van de gehele Koninklijke Luchtmacht's luchttransportvloot, zou het gezicht van Vliegbasis Eindhoven een ware metamorfose ondergaan.

Enerzijds moest er flink op het vliegveldterrein worden gebouwd. En anderzijds moest er ook veel worden afgebroken. Voor het onderbrengen van 334 Squadron's F.27 vloot, en later ook de veel grotere vloot zware vliegtuigen, werden grote platforms aangelegd en enorme hangars uit de grond gestampt. Er werden een complete militaire vertrekhal en grote opslag- en overslaghallen gebouwd. Ook werd er nieuwe gronduitrusting aangeschaft, zoals grote trap- en sleepwagens, maar ook de nodige mobiele power units voor het opstarten van zware straal- en propellor motoren. Tevens werden veel van de ondersteunende diensten, waaronder de brandweer, fors versterkt en uitgebreid. De rolbanen werden verstevigd en verbreed, en er verschenen allerlei nieuwe bijgebouwen, zoals slaapvertrekken voor gebaseerd personeel en gasten. Een nieuwe basiswinkel en officiers mess maakten het geheel compleet.

Terwijl de nieuwbouw activiteiten zich voornamelijk concentreerden rond de in 1985 in gebruik genomen nieuwe 04/22 baan, moest er op het zuidelijker gelegen oude vliegveld juist heel veel worden afgebroken. Direct met het verdwijnen van de laatste jachtvliegtuigen van Eindhoven in de eerste maanden van 1994, werd de infrastructuur van het oude deel van het vliegveld gesloten voor vliegtuigen. De luchtmacht bleef er nog wel een aantal jaren actief met ondersteunende diensten, zoals onderhoud en stalling van gronduitrusting en motorvoertuigen. Het oude terrein moest echter begin deze eeuw gereed zijn voor teruggave aan de Gemeente Eindhoven. En er moest nog flink werk worden verricht om deze overdracht fatsoenlijk mogelijk te maken.

De gemeente had grote plannen met het terrein, dat inmiddels gerealiseerd is in de vorm van een compleet nieuwe woonwijk: Meerhoven. Veel van de uit Eindhoven's jachtvliegtijd overgebleven infrastructuur moest echter eerst verdwijnen: flightlines, hangars, rolbanen, dispersals, een "engine run-up" hal, stroken verharde baan uit de tweede wereldoorlog en de brandweerhal. En ook de grote zandheuvel voor het reeds lang verdwenen squadron Hawk luchtdoelraketten moest worden geruimd. Te midden van al deze destructieve plannen waren er gelukkig ook plannen die voorzagen in het behoud van de uit de jaren dertig overgebleven verkeerstoren. En ook Hangar A zou een bestemming krijgen in de nieuwe woonwijk.

Hieronder volgt een verslag met scans van analoge foto's van het oude vliegveldterrein. De foto's zijn gemaakt rond de eeuwwisseling. Kort voor het maken van de foto's was er een nieuw vliegbasishek geplaatst, precies langs de rand van de nog door de luchtmacht in gebruik zijnde infrastructuur. Op die manier konden gemeentelijke graafwerkzaamheden op het grote open gedeelte van het terrein al beginnen, en kon de luchtmacht haar gebruik van de verharde en bebouwde delen langzaam afbouwen - en uiteindelijk buiten gebruik stellen in ruil voor de slopershamer.

Rond het midden van het volgende kaartje van het terrein zie je een reeks zwarte letters: A t/m I.

A B C D E F G H I

Hieronder volgt per letter een omschrijving met foto's ter illustratie:

A - Hangaar A

De karakteristieke "bogen"-structuur van het dak van Hangar A is op deze foto slechts gedeeltelijk te zien. Deze hangar had aan twee overstaande zijden grote hangardeuren én verharde opritten, zodat jachtvliegtuigen vanuit twee richtingen naar binnen en naar buiten konden worden gesleept. Het gebouw is ook nu nog bewaard in de nieuwe wijk Meerhoven. De boogstructuur en zelfs de oostelijke grote hangardeuren zijn behouden.

De hangar is een tijd gebruikt door indoor skate boarders. De hangar kreeg in die tijd de naam 'skatepark Area 51'. De hangar heeft echter inmiddels al weer een andere bestemming. De hangarmuren en het dak zijn tegenwoordig  architectonisch 'versmolten' met een schoolgebouw en een aantal businesses, zoals een café en een fitness centrum.

Op de foto zie je het eerder genoemde nieuwe tijdelijke hek, dat precies langs de rand van bebouwde infrastructuur was geplaatst. Zo konden graafwerkzaamheden op het grote open terrein al beginnen:

Op de volgende foto zie je Hangar A en Hangar B in één foto in beeld. De afstand tussen die hangars was dan ook niet groot. Je ziet rechts een deel van de oude flightline welke in het verleden met een lichte boog een flink stuk verder doorliep naar links, richting de oude verkeerstoren. Ik heb geen informatie wanneer dat deel van de flightline is opgebroken.

Terug naar kaart

B - Hangaar B

Hangar B en de daar pal vóór gelegen flightline zijn hier duidelijk te zien. Op de achtergrond zie je nog Hangar A. Hangar B was tijdens het maken van de foto niet meer in gebruik voor vliegtuigen, maar nog wel voor onderhoud en stalling van gronduitrusting. Om niet telkens de grote zware hangardeuren te hoeven openen was er in het midden een kleinere lichtkleurige roldeur aangebracht om voertuigen en aanhangwagens in en uit te laten rijden.

Als er in de tijd dat de nieuwe 04/22 baan al in gebruik was bezoekende vliegtuigen bij Hangar B werden geparkeerd, dan moesten deze bij vertrek in het slechtste geval zo'n 8 kilometer taxiën: van Hangar B helemaal naar baankop 22. Maar goed, het was dan wel een prachtig "toeristisch" ritje over het gehele vliegveld.

Een panoramaplaatje van Hangar B en alle infrastructuur daar omheen. Op het witte bord rechts van de lichtkleurige roldeur staat vermeld 'Grond uitrusting'. Het behoeft bevestiging, maar de toren links van de hangar werd volgens mij gebruikt voor het ophangen en drogen van break chutes van jachtvliegtuigen. Hangar B gaf plek aan mens en middelen ten behoeve van klein onderhoud voor o.a. de NF-5, en later nog even de F-16. De hangar en flightline werden echter ook gebruikt door Eindhoven's cross servicing. Dat is de dienst die verantwoordelijk is voor het afhandelen van bezoekende (jacht)vliegtuigen en helikopters. De flightline lijkt klein, maar er konden daar heel wat vliegtuigen worden opgesteld. Op 21 maart 1991, bijvoorbeeld, weken er vanwege een onverwachte baanblokkade op vliegbasis Volkel maarliefst vijftien KLu F-16's en drie Canadese CF-188's uit naar Eindhoven. Zeven van die F-16's en de drie Hornets stonden naast elkaar opgelijnd op de flightline waarvan je een deel hier op de foto ziet.

De gronduitrusting die je hier in beeld ziet hoort duidelijk al bij het transporttijdperk dat begin negentiger jaren op Eindhoven begon. De gele hoogwerkers, bijvoorbeeld, worden gebruikt om tot hogere delen van grote vliegtuigen te reiken.

Van buiten het vliegveldterrein kon je aan de zuidzijde van de vliegbasis altijd redelijk dicht bij Hangar B komen. Het had echter geen nut om daar de flightline te bekijken, want daartoe stond die hangar danig in de weg.

Een panoramafoto waar van links naar rechts de brandweerhal, de oude verkeerstoren, Hangar A en, helemaal rechts, Hangar B te zien zijn. De middelste twee van deze vier gebouwen zijn ook vandaag de dag nog bewaard gebleven. De grote hopen op de voorgrond zijn netjes gesorteerde restanten van reeds opgebroken infrastructuur. Je ziet straattegels (mogelijk deels afkomstig van oude vliegtuigplatforms!), opgebroken asfalt, zand en vergruisd beton.

Terug naar kaart

C - Hangaar C

Hangar C is gelegen in de oude 315 Squadron dispersal area, en stamt tuit de tijd dat dit squadron nog met F-84F Thunderstreaks vanaf Eindhoven opereerde. Op de foto zie je, gezien vanaf de hoofdrolbaan, Hangar C en het daarvóór gelegen platform. De twee bijgebouwen rechts waren, voor zover ik weet, geen vliegtuig hangars. De rij hoge bomen achter de hangar zijn vandaag de dag een opvallend onderdeel van het prachtig aangelegde park van de Eindhovense wijk Meerhoven. De hele dispersal area, rolbanen en Hangar C werden na het vertrek van 315 Squadron nog slechts zeer zelden door vliegtuigen gebruikt.

Terug naar kaart

D - Zuidelijke poort vliegbasis

Gezien vanaf de zuidelijke poort van de vliegbasis kijk je hier min of meer uit over de oude Duitse noordwest/zuidoost baan. Die baan is later grotendeels opgebroken, maar bleef, met vernieuwd asfalt, lange tijd dienst doen als verbindende rolbaan tussen Hangar B en het nieuwere gedeelte van het vliegveld. De 315 Squadron flightline, met de bijnaam 'De Dijk', maakte onderdeel uit van die rolbaan. Links in beeld zie je de zijkant van Hangar C.

Terug naar kaart

E - De oude Duitse baan

Ondanks het feit dat Eindhoven maar liefst drie oude Duitse banen kende, is de zuidwest-noordoost baan in de volksmond het langst 'de oude Duitse baan' genoemd. Waarschijnlijk vanwege het feit dat deze baan als enige geen echte nieuwe bestemming had gekregen. Hier kijk je vanaf de zuidelijk kop recht over de baan naar het noorden. Rechts in beeld zie je de overgebleven zandheuvels en opstelplaatsen van het al lang vertrokken Hawk luchtdoelraket squadron. Vooraan liggen stapels betonnen platen opgeslagen. Deze waren ooit bedoeld om in oorlogstijd redelijk makkelijk en snel schade aan rol- en startbanen te kunnen repareren. Verder zie je wat autowrakken, waarvan ik het vermoeden heb dat ze door de brandweer voor training werden gebruikt.

Ik heb na deze foto nog 'ns de kans gekregen om op dit hele terrein rond te lopen/rijden. Deze hoek van het vliegveld werd door de luchtmacht duidelijk gebruikt om allerlei soorten restafval te dumpen.

Terug naar kaart

F - Oude 315 Squadron dispersal area en engine run-up

Op de volgende foto zie je het zogenaamde "run-up" gebouw. Dit gebouw is specifiek gemaakt voor het testdraaien van straalmotoren. De grote straaltunnel met naar boven gerichte opening is kenmerkend. Voor spotters was zo'n run-up ook wel eens tricky: als je vanaf je spottersstekje ineens vanuit de "bezoekershoek" van het vliegveld straalmotorgeluiden hoorde, dan was je soms wel eens teleurgesteld dat dit geloei slechts van de "run-up" afkomstig bleek.

Tot eind jaren tachtig heeft naast dit run-up gebouw een F-84F 'decoy' gestaan: de P-277.

Als je een stukje verder liep langs het hek (feitelijk bevond ik me bij het maken van deze foto op het terrein van de Koninklijke Landmacht...), dan keek je recht op de rolbaan die door de 315 Squadron dispersal area liep. Links en rechts bevonden zich bij elkaar zes dispersals. Je kunt het op de foto redelijk goed zien. Verderop nam deze rolbaan een bocht naar links en daar waren nog eens zes dispersals te vinden. Als je daar naar rechts ging dan kwam je bij Hangar C, waarvan je rechts nog een stukje kunt zien. Vandaag de dag is aan de linker boomgrens nog te zien waar de dispersals destijds lagen.

Persoonlijke noot: dit deel van het vliegveld zou echt ideaal zijn geweest voor een vliegtuigmuseum. Helaas bleef die visie en droom beperkt bij deze kleine ikke, die geen middelen en geen netwerk had om zoiets ambitieus te realiseren...

Tussen de letters F en G (zie kaartje) bevond zich een asfalt rolbaan die de hoofdrolbaan verbond met de dispersal area. Op de foto kijk je recht over die verbindingsrolbaan de dispersal area in. Als je je hier in begaf, dan kon je rechtsaf naar de zes noordelijke dispersals welke zich pal achter de flightline 'De Dijk' bevonden. Ging je linksaf, dan kon je naar Hangar C of naar de zes zuidelijke dispersals.

Terug naar kaart

G - Flightline 'De Dijk'

De flightline van 315 Squadron werd aangelegd op één van de oude Duitse banen in de tijd dat dit squadron met de F-84F Thunderstreak vloog. De bijnaam 'De Dijk' werd ontleend aan de dubbele zanddijk welke parallel naast de flightline liep. Tussen deze twee dijkjes bevond zich een bunker voor het grondpersoneel.

Er konden op de flightline aardig wat jachtvliegtuigen naast elkaar worden geparkeerd. Eind jaren tachtig opereerde het tijdelijk op Eindhoven gebaseerde 316 Squadron met haar NF-5's vanaf deze flightline. En in 1985, bijvoorbeeld, werden hier de befaamde drie Alabama Air National Guard F-4D Phantom II's opgesteld tijdens hun bezoek aan een zonnig Eindhoven. De flightline is op de foto te herkennen aan het lichtgrijze beton. Het grensde direct aan de hoofdrolbaan die Hangar B met het nieuwere vliegveldterrein verbond. Deze lange zwarte asfalt rolbaan reikt op de foto tot aan de boomgrens in de verte, en buigt daar links af naar Hangar B.

Op de volgende foto zie je de dijken en de bunker voor het grondpersoneel van dichtbij. De rolbaan was van zwart asfalt; de flightline zelf was van grijs beton. Op de foto zie je duidelijk de grens tussen deze twee gebruikte materialen. Tussen deze dijk en de - tevens op de foto zichtbare - boomgrens liep een rolbaan met zes dispersals.

Op de volgende foto krijg je een idee van de uitgestrektheid van het terrein. Rechts zie je de flightline 'De Dijk', met de zwarte rolbaan die helemaal doorloopt tot de rij bomen in de verte. Daar buigt de rolbaan af naar links naar Hangar B - klein op de foto maar toch zichtbaar, met lichtkleurige roldeur middenin de grote hangardeuren. Helemaal links zie je zelfs ook Hangar A.

Hier zie je de aanleg van de weg die tegenwoordig de hoofduitgang van Vliegbasis Eindhoven vormt. De boomrand is vandaag de dag nog herkenbaar. Naast die boomrand liep ooit een rolbaan met diverse dispersals. Het is mij niet bekend wanneer dat stukje infrastructuur is opgebroken, maar voor zover ik weet al een flinke tijd vóór er werkzaamheden begonnen ten behoeve van Meerhoven.

Terug naar kaart

H - De oude spottersplek van de oude baan 26

Gezien vanaf de oude spottersplek van baan 26 kijk je hier uit over het grote terrein van het oude vliegveld. Links van het midden zie je door de bomen vaag weerkaatsend zonlicht dat op de karakteristieke bogen van Hangar A schijnt. Rechts zie je duidelijk Hangar B. Hangar B huisde in de "NF-5 tijd" onder andere Eindhovens cross servicing. Als spotter kon je in het voorbij rijden eventuele bezoekende jachtvliegtuigen vóór deze hangar opgesteld zien staan. En zo kon een dagje spotten al heel snel extra spanning geven, hopend dat de geparkeerde bezoekers die middag nog zouden vertrekken.

De aanhangwagen - links in beeld - staat op een platform vóór de oude brandweerhal.

Als je wat verder naar rechts keek dan zag je in de verte Hangar C en rechts daarvan de flightline 'De Dijk'. Graafwerkzaamheden zijn hier nèt begonnen, getuige de rij zandheuveltjes en de graafmachine. Zoals te verwachten stootten graafmachinisten regelmatig op allerlei soorten bommen uit de tweede wereldoorlog. De Landmacht Explosieve Opruimingsdienst (EOD) kende in die tijd een bijna permanente aanwezigheid op en rond de vliegbasis. Met regelmaat moesten zij aan het werk om aangetroffen bommen op diverse manieren onschadelijk te maken.

Terug naar kaart

I - Kazerne basisbrandweer en oude verkeerstoren

De oude brandweerhallen zijn ronduit gezegd klein vergeleken bij de achtdeurige kazerne die de basisbrandweer tegenwoordig tot haar beschikking heeft. De oude hal keek, zo zie je hier, uit op het platform van de oude toren. Er liep een rolbaan vanaf dat platform langs de brandweer naar een reeks dispersals, links buiten beeld. Deze rolbaan is hier op de foto al deels opgebroken.

De oude verkeerstoren doet vandaag de dag o.a. dienst als informatie centrum van de woonwijk Meerhoven. De toren was op het moment van de foto allang niet meer in gebruik door de luchtverkeersleiding; dit is ook wel te zien aan de redelijk bouwvallige staat van het gebouw. Het platform vóór de toren was gemaakt van bakstenen.

Het is mooi om je er bij deze specifieke foto van bewust te zijn dat het dáár allemaal ooit begon met de luchtvaart in Eindhoven!

De laatste foto van dit verslag is gemaakt in het midden van het grote oude vliegveld terrein, kijkend richting het Beatrix Kanaal. De zandhopen zijn de eerste tekenen van een complete woonwijk-in-aanbouw: Meerhoven.

Dit hele terrein is overigens in de jaren negentig ook nog een aantal keren de locatie geweest van het door honderdduizenden mensen bezochte metal festival Dynamo Open Air. Het is toch wel wat akelig er bij stil te staan dat zoveel mensen gelijktijdig springend en hossend op een terrein stonden waar vele tientallen 500- en 1000-ponders uit de Tweede Wereldoorlog direct onder het zand verscholen lagen...

De foto's van dit verslag geven een beeld van het terrein rond de eeuwwisseling. Tegenwoordig is er nauwelijks nog wat van te herkennen. Wat overbleef zijn Hangar A, de oude verkeerstoren, twee oude Duitse toegangspoorten, een vliegclubgebouwtje en een flinke reeks herkenbare boomgrenzen.

Terug naar kaart